ที่มาของ กาแฟ

ที่มาของ กาแฟ

ที่มาของ กาแฟ ในทุกวันนี้ เครื่องดื่มผสมคาเฟอีนหนึ่งที่ได้รับความนิยมมากมายก็คือ ชาและกาแฟ ซึ่งถือได้ว่า เป็นเครื่องดื่มสำคัญที่สร้างการเปลี่ยนแปลงต่อโลกได้ไม่แพ้เครื่องดื่มอีก ๒ อย่างดังที่กล่าวถึงมาแล้ว แล้วก็สามารถสะท้อนให้มองเห็นถึงการเปลี่ยนแปลงของโลกด้วย เรื่องย่อ kingdom
 
งานนิพนธ์ชิ้นนี้ก็เลยอยากพรีเซนเทชั่น “กาแฟ” ในทางประวัติศาสตร์แล้วก็ความเคลื่อนไหวการดื่มกาแฟโดยเน้นย้ำเทียบการบริโภคในทวีปเอเชียกับยุโรปรวมทั้งอเมริกา ซึ่งจะย้ำดินแดนตะวันออกกลางเป็นหลัก ด้วยเหตุว่าการที่เป็นบ้านเกิดเมืองนอนแล้วก็แหล่งผูกขาดกิจการค้ากาแฟที่สำคัญก่อนที่จะมีการกระจัดกระจายแหล่งปลูกกาแฟไปยังอาณานิคมตะวันตกในภูมิภาคอื่น ที่จะชี้ให้เห็นถึงการกลับมาของกาแฟสู่ดินแดนบ้านเกิดเริ่มแรกในรูปแบบใหม่ที่เปลี่ยนการบริโภคกาแฟในตะวันออกกลางไปเกือบจะอย่างสิ้นเชิง แต่ว่าเนื่องด้วยขอบเขตของการศึกษาเล่าเรียนย้ำส่วนที่เกี่ยวเนื่องกับประวัติศาสตร์ของกาแฟรวมทั้งความเจริญการดื่มในภูมิภาคตะวันออกกลาง ก็เลยจะไม่กล่าวถึงปัญหาเรื่องการค้าขายกาแฟที่เกิดขึ้นในละตินอเมริกาและก็แอฟริกาเป็นหลักใหญ่ รวมทั้งข้อวิพากษ์วิจารณ์เกี่ยวกับธุรกิจร้านขายกาแฟสตาร์บัคส์ (Starbucks) ด้วย  

 
เมล็ดกาแฟที่ต่างกัน 

กาแฟเป็นพืชที่มีบ้านเกิดเมืองนอนรอบๆทวีปแอฟริกา ตอนต้นนั้นกาแฟเป็นพืชป่าจนถึงได้ถูกเอามาปลูกลงในดินแดนอาระเบีย ก่อนที่จะแพร่หลายไปยังภูมิภาคอื่นๆของโลก ตัวอย่างเช่น ละตินอเมริกา ประเทศอินเดีย แล้วก็เอเซียอาคเนย์ ฯลฯ สายพันธุ์กาแฟนั้นมีอยู่มากไม่น้อยเลยทีเดียวมากมาย แต่ว่าสายพันธุ์ที่มีการบริโภคสำคัญๆมีอยู่ ๒ สายพันธุ์ ตัวอย่างเช่น คอฟเฟ่ ติดอยู่เนโฟรา(Coffea Canephora) หรือที่รู้จักในชื่อ คอฟเฟ่ โรบัสตา (Coffea Robusta) คาสิโน ซึ่งมีต้นกำเนิดรอบๆภาคกึ่งกลางแล้วก็ตะวันตกของแอฟริกา กับคอฟเฟ่ อาราบิกา (Coffea Arabica) ซึ่งสายพันธุ์นี้มีต้นกำเนิดในเอธิโอเปียแล้วก็เยเมน 
 
ทั้งยัง ๒ สายพันธุ์นี้มีลักษณะแตกต่างนิดหน่อยหมายถึงสายพันธุ์อาราบิกาเป็นสายพันธุ์แรกที่มีการศึกษาและทำการค้นพบ มีช่วงเวลาเก็บเกี่ยวเร็วกว่าน้อย ปรารถนาน้ำน้อยกว่า และก็มีการปรับปรุงสายพันธุ์มากยิ่งกว่า เวลาเดียวกันอาราบิกาก็มีการดูแลยากกว่า อ่อนแออีกทั้งต่อศัตรูพืชรวมทั้งโรค รวมทั้งยังได้ผลผลิตน้อยกว่าสายพันธุ์โรบัสตา ซึ่งเป็นสายพันธุ์ที่ศึกษาและทำการค้นพบโดยคนยุโรปในปลายศตวรรษที่ ๑๙ มีรสชาติขมกว่า และก็ปลูกมากมายในหลายประเทศอีกทั้งในละตินอเมริกา ประเทศอินเดีย แล้วก็ประเทศแถบเอเซียอาคเนย์อย่างเวียดนามรวมทั้งไทย๑ กาแฟอีกทั้ง ๒ สายพันธุ์นี้ได้เปลี่ยนเป็นกาแฟสายพันธุ์สำคัญที่ถูกใช้ด้านการค้าตั้งแต่แมื่อศตวรรษที่ ๑๕ โดยสายพันธุ์อาราบิกาจะเป็นสายพันธุ์แรกที่เข้าระบบการค้าขาย ตามมาด้วยสายพันธุ์โรบัสตาในศตวรรษที่ ๒๐ 

 
จากเมล็ดกาแฟสู่เครื่องดื่ม 

สำหรับเพื่อการศึกษาและทำการค้นพบกาแฟหนแรกนั้น มีหลักฐานเป็นเพียงแต่ตำนานเรื่องเล่าอยู่ล้นหลาม ดังเช่นว่า ตำนานแพะเต้น ซึ่งคือเรื่องของคนเลี้ยงแพะชาวเอธิโอเปียชื่อค้างลดี ในศตวรรษที่ ๙ ที่ศึกษาและทำการค้นพบกาแฟจากการได้รับประทานผลกาแฟภายหลังที่ได้มองเห็นแพะรู้สึกฮึกเหิมขึ้นจากการได้รับประทานผลดังที่ได้กล่าวมาแล้วข้างต้น หรือจะคือเรื่องของผู้ชายชื่อโอมาร์ที่ถูกขับไล่ออกมาจากเมืองโมชา ได้ศึกษาค้นพบและก็รับประทานกาแฟเป็นของกินจนถึงสามารถรอดตายกลับมายังเมืองได้๒ฯลฯ ซึ่งหลักฐานตำนานจำนวนมากการันตีถึงบ้านเกิดเมืองนอนเริ่มแรกในเอธิโอเปียเป็นหลัก Casino แม้ว่าจะมีการรับรองแบบนั้น แต่ว่าตอนนั้นต้นกาแฟโดยมากมักมิได้รับความพึงพอใจอะไรก็ตามนักจวบจนกระทั่งชาวอาหรับในเยเมนได้รับเอากาแฟพวกนั้นไปเผยแพร่ในดินแดนอาระเบีย 
 
เมื่อกาแฟได้ถูกนำไปเผยแพร่ในดินแดนอาระเบีย ดินแดนที่ดูเหมือนจะตอบรับกาแฟเป็นที่แรกเป็นเยเมน ในช่วงปลายศตวรรษที่ ๑๔ ถึงต้นศตวรรษที่ ๑๕ ก่อนที่จะกาแฟได้เปลี่ยนเป็นเครื่องดื่มในหมู่ประชาชน กาแฟจำนวนมากเป็นของกินทางศาสนาของกรุ๊ปผู้เชื่อถือนิกายซูฟี โดยการบดเม็ดกาแฟ เพื่อใช้กำจัดความง่วงหงาวหาวนอนในระหว่างการดำเนินพิธีทางศาสนาในค่ำคืน แล้วก็เพื่อใช้เป็นยาเสริมความรู้ความเข้าใจสำหรับการเข้าถึงพระผู้เป็นเจ้า แม้ว่าจะมีคนนำทางนิกายคิดนำเม็ดกาแฟมาปรุงเป็นน้ำกาแฟ แม้กระนั้นชาวเยเมนก็ไม่ค่อยนิยมดื่มมากแค่ไหน ทั้งยังนิยมการกินด้วยแนวทางบดเม็ด หรือไม่ก็นำเปลือกผลกาแฟมาชงเป็นชา แล้วก็เอามาดื่มร่วมกับใบกาต (Khat)๓ 
 
เหตุเพราะกาแฟเป็นพืชป่าในดินแดนเอธิโอเปียที่ชาวอาหรับอยากเพิ่มมากขึ้นทำให้มีอาการชาวอาหรับเยเมนนำกาแฟมาปลูกรอบๆแนวเขาทางภาคเหนือของเยเมน ซึ่งไม่เพียงแต่เป็นการนำกาแฟมารองรับในสิ่งที่ต้องการของมนุษย์เพียงแค่นั้น พื้นที่ดังที่ได้กล่าวมาแล้วยังสมควรต่อการปลูกกาแฟอีกด้วย กาแฟที่มีบ้านเกิดเมืองนอนมาจากแอฟริกานี้ก็เลยขึ้นชื่อว่า อาราบิกา PG SLOT เมื่อมันถูกนำเข้าสู่ยุโรปอันจะเอ๋ยถึงถัดไป การที่กาแฟได้ถูกเอามาปลูกเอาไว้ในเยเมนนี้นำมาซึ่งการทำให้เมืองท่ามอคคา (Mocha) ซึ่งเดิมเป็นท่าเรือที่ขนส่งกาแฟไปทั่วอาระเบียรวมทั้งส่งค้าในยุโรปวันหลัง แล้วก็ทำให้เยเมนสามารถผูกขาดวิธีขายกาแฟได้เป็นระยะเวลาที่ยาวนานถึง ๒ ศตวรรษครึ่ง ก่อนที่จะสูญเสียการมัดขาดให้แก่ชาติยุโรป 

ความนิยมของกาแฟ

 
ราวๆปี คริสต์ศักราช ๑๕๐๐ กาแฟได้แพร่ไปทั่วทั้งยังแหลมอาระเบียไปพร้อมด้วยผู้เชื่อถือนิกายซูฟีทั้งยังในไคโร ดามัสกัส รวมทั้งเมกกะ ซึ่งคนที่ดื่มกาแฟส่วนมากยังคงจำกัดขอบเขตอยู่แต่ว่าในกลุ่มผู้เชื่อถือนิกายนี้ที่ชอบรวมตัวกันดื่มรอบๆศาสนสถานหรือลานกว้างต่างๆเดี๋ยวนี้ แล้วก็เป็นเครื่องดื่มทั่วๆไปในช่วงเวลาค่ำคืนตอนเทศกาลรอมดอน กาแฟได้ถูกนำไปเกี่ยวเนื่องกับท่านนะบีมะหะหมัด โดยอ้างถึงตำนานแหล่งกำเนิดของกาแฟ ซึ่งท่านนะบีได้รับเม็ดกาแฟจากเทวทูตกาเบียลมาเป็นเครื่องดื่มของอิสลามแทนที่เหล้าองุ่นที่เป็นสิ่งที่ไม่อนุญาตทางศาสนาดังจะมองเห็นได้จากคำว่า กาแฟ ในภาษาอาหรับว่า Qahwah ที่เป็นคำใช้เรียกแทนคำว่า เหล้าองุ่น การที่กาแฟได้ถูกเอามาเกี่ยวกับอิสลาม ทำให้การดื่มกาแฟแพร่ไปไปพร้อมกันกับการเปิดเผยแผ่อิสลามในประเทศอินเดียและก็เอเซียอาคเนย์ตัวอย่างเช่นอินโดนีเซียก่อนจะมีการกระจัดกระจายกาแฟโดยคนยุโรป 
 
เมื่อถึง คริสต์ศักราช ๑๕๑๐ กาแฟก็ได้เปลี่ยนแปลงสถานะจากเครื่องดื่มทางศาสนาเป็นเครื่องดื่มด้านสังคมมากขึ้นเรื่อยๆ มีค๊อฟฟี่ช็อปหรือ Coffee-house ในดินแดนตะวันออกกลางได้เกิดมากมาย แม้กระนั้นเพราะมีการแย้งเกี่ยวกับผลพวงของกาแฟที่มีความผิดในข้อที่ไม่อนุญาตทางอิสลาม และก็หากแม้จะไม่เป็นสิ่งที่ไม่อนุญาตทางศาสนา แต่ว่าชนชั้นดูแลในเมืองใหญ่ๆก็มีความเห็นว่า ร้านขายกาแฟเป็นแหล่งมั่วของคำนินทา คำบอกเล่าเสียดสีทางด้านการเมือง Casino แล้วก็แหล่งการเดิมพันทำให้มีการปราบร้านขายกาแฟพวกนั้นเป็นจำนวนมาก กระทั่งเมื่อถึงตอนราวกึ่งกลางศตวรรษที่ ๑๖ ภายหลังความมานะบากบั่นสั่งปิดค๊อฟฟี่ช็อปล้มเหลว ทำให้มีร้านขายกาแฟที่แรกเปิดขึ้นในเมืองดามัสกัส ตามมาด้วยร้านขายกาแฟตามเมืองใหญ่อีกหลายที่ อาทิเช่น เมกกะ อิสตันบูล และก็ไคโร ฯลฯ ร้านค้าพวกนี้จะเปลี่ยนเป็นปัจจัยหลักต่อการแพร่ขยายการดื่มกาแฟในยุโรป 
 
การปรุงกาแฟเดี๋ยวนี้ มีการคาดการณ์ว่า ในศตวรรษที่ ๑๕ คนนำทางนิกายซูฟีในเมืองท่ามอคคาเป็นคนคิดค้นการคั่ว การบด แล้วก็การชงกาแฟ การชงกาแฟในระยะนี้จะใส่กาแฟลงไปก่อนแล้วและก็ตามด้วยน้ำสุกเดือด เพื่อสร้างกลิ่นที่น่าสนใจของกาแฟและก็ก่อนการผลิตน้ำสะอาดพอเพียง การต้มก็เลยเป็นกระบวนการหนึ่งที่จะสร้างความมั่นใจในความสะอาดของน้ำ 

แต่ว่ากาแฟที่ชงขึ้นนั้นยังไม่มีการกรองเอากากกาแฟออก ทำให้กาแฟมีลักษณะข้นและก็ขม PGSLOT ทั้งๆที่มีการปลูกอ้อยในดินแดนตะวันออกกลางรวมทั้งผลิตน้ำตาลที่รับมาจากประเทศอินเดียกว่าร้อยปีกลายการรู้จักกาแฟ แม้กระนั้นก็ไม่มีการเติมน้ำตาลผสมลงในกาแฟ รวมถึงการเติมนมด้วย จากการมีคำกล่าวอ้างว่า เป็นต้นเหตุของโรคเรื้อนแม้เอามาผสมกับกาแฟ ถึงกระนั้นก็มีการเพิ่มเติมกระวานลงในกาแฟบ่อย รวมทั้งมีการใส่ฝิ่นกับกัญชาลงไปแกว่งไกวในน้ำกาแฟด้วย  

 
ผงกาแฟที่เปลี่ยนการบริโภค 

ถึงแม้เทคโนโลยีต่างๆจะมีผลให้การดื่มกาแฟมีความละเอียดลออเยอะขึ้นในสหรัฐแม้กระนั้นเทคโนโลยีสำคัญที่มีผลต่อความเคลื่อนไหวการดื่มกาแฟไปทั่วทั้งโลกเป็นการคิดค้นกาแฟสำเร็จรูป ซึ่งกาแฟนี้มีสาเหตุจากการดึงน้ำออกมาจากกาแฟที่ปรุงเสร็จแล้ว โดยการพ่นผ่านอากาศร้อนให้น้ำระเหยออกไปจนกระทั่งเหลือแค่ผงกาแฟ  SLOT กาแฟจำพวกนี้ได้มีการสร้างสรรค์ขึ้นในปี คริสต์ศักราช ๑๙๐๑ โดยนักวิทยาศาสตร์คนญี่ปุ่นสถานที่สำหรับทำงานในรัฐชิคาโกชื่อ ซาโตริ ติดอยู่โต้ แต่ว่าคนที่ปรับปรุงและก็ทำให้กาแฟสำเร็จรูปเข้าระบบการค้าขายเป็นจอร์จ คอนสแตนต์ หฝ่าส์ วอชิงตัน (George Constant Louis Washington) ในชื่อแบรนด์ จอร์จวอชิงตัน หรือ G. Washington CoffeeŽ ซึ่งกาแฟของเขาในขณะนี้เป็นผลิตภัณฑ์เพียงแต่แบรนด์เดียวที่เป็นกาแฟสำเร็จรูป แม้กระนั้นเนื่องจากว่ามีบอกว่า กาแฟสำเร็จรูปมีคุณภาพด้อยกว่า มีรสชาติห่วย และไม่มีอะไรแปลกใหม่นัก ทำให้กาแฟสำเร็จรูปในระยะแรกไม่ค่อยเป็นที่นิยม ก่อนจะมีผู้สร้างรายอื่นๆเริ่มผลิตกาแฟสำเร็จรูปมากเพิ่มขึ้นตอนหลังสงครามโลกครั้งที่ ๑ ภายหลังที่กาแฟสำเร็จรูปของเขาสามารถสร้างความนิยมชมชอบให้แก่ทหารในสนามรบ 
 
ถึงแม้กาแฟสำเร็จรูปของเขาจะได้รับสัมปทานขายเป็นเสบียงกรังให้กับกองทัพสหรัฐในตอนสงครามโลกครั้งที่ ๑ แต่ว่าก็พ่ายการมัดขาดสัมปทานในตอนสงครามโลกครั้งที่ ๒ โดยบริษัทที่จะแปลงเป็นผู้เผยแพร่กาแฟสำเร็จรูปไปทั่วทั้งโลกและก็สร้างการเปลี่ยนแปลงสำหรับเพื่อการดื่มกาแฟเป็นเนสเล่ (Nestle) ซึ่งจัดตั้งขึ้นในประเทศสวิตเซอร์แลนด์ ปี คริสต์ศักราช ๑๘๖๐ โดยชาวเยอรมันชื่อ เฮนรีเนสเล่ (Henri Nestle) ซึ่งขณะนั้นเขาเป็นเภสัชกรอยู่ ในทีแรกๆๆบริษัทเนสเล่จะย้ำสินค้าเกี่ยวกับนมอย่างนมผง เนย แล้วก็ของกินเด็กแรกเกิด มีการขยายโรงงานไปตั้งในสหรัฐ อังกฤษ เยอรมนี แล้วก็ประเทศสเปน ตราบจนกระทั่งหมดสงครามโลกครั้งที่ ๑ เมื่อผู้ซื้ออยากสินค้าเกี่ยวกับนมเยอะขึ้น บริษัทก็ได้ผันตัวไปผลิตนมแทนแล้วก็ถัดมาก็ได้ทำกิจการค้าผลิตช็อกโกแลต 

แม้กระนั้นผลพวงของเศรษฐกิจตกต่ำทำให้บริษัทเนสเล่มีการย้ายโรงงานผลิตไปยังประเทศด้อยพัฒนา Casino โดยยิ่งไปกว่านั้นประเทศในแถบละตินอเมริกาอย่างบราซิลที่เป็นแหล่งผลิตกาแฟรายใหญ่ที่สุดในโลก ซึ่งกำลังมีปัญหาวิกฤตเศรษฐกิจในตอนปี คริสต์ศักราช ๑๙๑๗–๒๓ จากหลายเหตุ ตัวอย่างเช่น สภาวะหนาวเย็นร้ายแรงในบราซิล การจำกัดพื้นที่การขนสินค้าและก็ความจำเป็นผลิตภัณฑ์การกสิกรรมอื่นๆแทนที่กาแฟ 

ในปี คริสต์ศักราช ๑๙๓๐ เนสเล่แก้ไขปัญหาราคากาแฟต่ำของบราซิล โดยผู้ที่มีความเชี่ยวชาญด้านกาแฟของบริษัท แมกซ์ มอร์เกนธาเลอร์ (Max Morgenthaler) กับผู้ที่มาร่วมงานของเขาได้ใช้เวลา ๗ ปี สร้างสรรค์สินค้ากาแฟที่รู้จักไปทั่วทั้งโลกหมายถึงเนสคาเฟ่(Nescafe) หรือเนสกาแฟตามคำที่พูดบ่อยจนติดปากของชาวไทย 
 
แต่ว่าเนสกาแฟบางครั้งอาจจะมีชื่อเสียงช้ากว่านี้ถ้าหากว่าไม่มีสงครามโลกครั้งที่ ๒ เกิดขึ้น ซึ่งกาแฟสำเร็จรูปแบรนด์นี้กับอีกหลายแบรนด์ได้แพร่ระบาดไปยังภูมิภาคต่างๆทั่วทั้งโลกผ่านการรบของทหารสหรัฐอเมริกา ระหว่างที่กาแฟคั่วสดกำลังประสบพบเจอกับปัญหาใหญ่สำคัญ เนื่องด้วยแนวนโยบายการตรึงราคาผลิตภัณฑ์ของหน่วยงานจัดแจงบริหารราคาผลิตภัณฑ์(Office of Price Administration หรือOPA) 

ทำให้ราคากาแฟคั่วสดราคาแพงถูกกว่าราคาที่ต้องเป็นจริง คาสิโน ในตอนที่อัตราค่ายังชีพของคนงานในประเทศแถบละตินอเมริกาเพิ่มสูงมากขึ้น ทำให้เกษตรกรไร่กาแฟไม่สามารถที่จะจ่ายค่าแรงให้กับคนงานได้ การทำงานก็เลยหยุดชะงักลงจากการขาดแคลนลานแรงงาน นอกเหนือจากนั้นเกษตรกรบางประเทศในอเมริกากึ่งกลางยังสะสมเม็ดกาแฟไว้คอยขายในราคาที่ดียิ่งกว่าราคาที่ถูกควบคุมนี้ หรือเลือกที่จะขายเม็ดกาแฟคุณภาพแย่ไปก่อน 

สิ่งพวกนี้ทำให้ผลิตผลกาแฟที่มีคุณภาพจากที่คนซื้อปรารถนามีจำนวนลดน้อยลงเป็นอย่างมาก เมื่อ OPA ยกเลิกมาตรการตรึงราคาผลิตภัณฑ์ในปี คริสต์ศักราช ๑๙๔๖ กาแฟคั่วสดที่มีคุณภาพก็เลยแพงสูงมากขึ้นเป็นอย่างมากอย่างกาแฟจากท่าเรือซานโตสในบราซิลราคาแพงมากถึง ๒๕ เซ็นต์ต่อปอนด์ และก็ราคากาแฟจะแพงสูงมากขึ้นอีกเรื่อยตามอัตราเงินเฟ้อข้างหลังสงครามโลกครั้งที่ ๒ ทั้งยังในตอนปี คริสต์ศักราช๑๙๔๖–๕๐ กาแฟจากละตินอเมริกาก็มีการขาดขึ้นจากการที่พื้นดินปลูกกาแฟขาดความอุดมสมบูรณ์รวมทั้งศัตรูพืช นอกเหนือจากราคาที่สูงขึ้นเรื่อยถึง ๘๐ เซ็นต์ต่อปอนด์ ในปี คริสต์ศักราช ๑๙๕๐ แล้ว กาแฟคั่วสดจำต้องพบเจอการแข่งขันชิงชัยจากเครื่องดื่มจำพวกใหม่ที่เลื่องลือขึ้นในตอนสงครามโลกครั้งที่ ๒ เป็นน้ำอัดลมรวมทั้งเป๊ปซี่ ซึ่งได้แพร่ระบาดไปทั่วทั้งโลกไปพร้อมทั้งทหารสหรัฐทั้งยังในตอนสงครามโลกครั้งที่ ๒ แล้วก็ตอนสงครามเย็น